Łysienie androgenowe (AGA = androgenetic alopecia) jest najczęstsza przyczyną utraty włosów zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jest bardzo popularnym tematem odmienianym przez wszystkie przypadki. W istocie jest to skomplikowana jednostka chorobowa, a jej diagnostyka nierzadko stanowi duże wyzwanie dla lekarza.
6% kobiet poniżej 50 roku życia i 40% po 50 roku życia choruje na AGA. Wśród mężczyzn jest to odpowiednio 50% i 70%. Najnowsze piśmiennictwo sugeruje porzucenie starej nazwy AGA na rzecz dwóch nowych: MPHL (male pattern hair loss) oraz FPHL (female pattern hair loss). Trend ten wynika z faktu, że coraz więcej badań sugeruje znaczące różnice w genezie i przebiegu choroby u obu płci.
MPHL charakteryzuje się stopniowym ścienianiem łodygi włosa, co dotyka przede wszystkim okolicy szczytowej i czołowej skóry głowy. Dodatkowo często obserwuje się cofanie się czołowej linii włosów. Skala Hamiltona-Norwooda przedstawia wzorzec i przebieg postępowania choroby na różnych jej etapach.
Przykłady kliniczne (zdjęcia z archiwum własnego)
FPHL (female pattern hair loss) opisuje się jako rozlaną utratę włosów i ścienianie łodygi w różnych obszarach, zazwyczaj linia czołowa pozostaje nienaruszona. Wzór postępowania choroby dzieli się na 3 typy:
- Ludwiga: rozlane, centralne przerzedzenie okolicy ciemieniowej i czołowej, zachowana linia czołowa.
- Hamiltona: łysienie androgenowe kobiet typu męskiego, dotyka okolicy wierzchołkowej oraz cofania się linii czołowej.
- Olsena: występowanie szerokiego przedziałka z rozszerzeniem w okolicy czołowej, które nazywane jest również objawem choinki.
Przykłady kliniczne (zdjęcia z archiwum własnego)
Charakterystyczny wzór występowania łysienia zależy od dystrybucji receptorów androgenowych na skórze głowy pacjenta.
Jaka jest patogeneza tego łysienia?
Głównym problemem skóry głowy chorującej na łysienie androgenowe jest nadwrażliwość receptorów androgenowych na DHT (dihydrotestosteron). DHT jest hormonem produkowanym m.in. w środowisku mieszkowym poprzez konwersję testosteronu 5-alfa-reduktazą. DHT, stymulując receptor androgenowy, powoduje przedwczesne skracanie fazy anagenowej. Mechanizm ten powoduje, że włosy mają coraz mniej czasu na to, by rosnąć dłuższe, ciemniejsze, mocniejsze. Rosną coraz jaśniejsze i słabsze, co skutkuje widocznym gołym okiem przerzedzeniem, a w końcu całkowitym zanikiem włosów w mieszkach. Równolegle, ze względu na trwający przewlekły stan mikrozapalny w mieszkach, postępuje w nich zwłóknienie. Procesy te prowadzą do najbardziej charakterystycznego dla AGA zjawiska: miniaturyzacji mieszków!
Jak widać, cała choroba nie ma nic wspólnego z zaburzeniami hormonalnymi. Owszem, istnieje pewna grupa pacjentek, które towarzysząco do AGA zmagają się z hiperandrogenizmem, jednak nie jest on warunkiem występowania choroby. Mitem jest zatem również, że na łysienie androgenowe chorują jedynie „męscy mężczyźni”, ponieważ mają za dużo testosteronu w ciele.
Czy w przebiegu AGA włosy wypadają? Nie jest to klasyczny objaw (w przeciwieństwie do łysienia telogenowego), jednak biorąc pod uwagę fakt, że włosy szybciej przechodzą w fazę telogenową, należy uznać, że może dojść do okresowej wzmożonej utraty włosów.
Jak w takim razie postawić pewną diagnozę?
Omówiliśmy już mechanizmy stojące za łysieniem androgenowym, możemy zatem przejść do najważniejszego aspektu dla pacjenta – diagnozy.
Do stwierdzenia łysienia androgenowego nie są potrzebne żadne wyniki krwi! Nadrzędnym narzędziem diagnostycznym jest badanie skóry głowy w powiększeniu, czyli trichoskopia.
Przykładowe zdjęcie z trichoskopii poniżej zawiera typowe cechy, których należy szukać w trakcie badania, aby potwierdzić AGA (lub wykluczyć, jeśli są nieobecne).
- Heterogenność grubości łodyg (różna grubość widocznych włosów, ponieważ znajdują się na różnych etapach miniaturyzacji),
- Zwiększona ilość zminiaturyzowanych włosów mieszkowych,
- Puste mieszki (tzw. żółte kropki),
- Zmniejszona ilość jednostek włosowych z trzema lub więcej łodygami, dominacja pojedynczych jednostek,
- Okolica potyliczna bez powyższych odchyleń w obrazie.
Należy pamiętać, że wywiad również stanowi silne narzędzie diagnostyczne. Jeżeli wykazuje na cechy androgenizacji u kobiet, wtedy należy uzupełnić diagnostykę o badania laboratoryjne. Precyzyjne pytania pozwalają również wykluczyć inne problemy zdrowotne.
Jak radzić sobie z łysienie androgenowym? Jakie są możliwości leczenia?
Te tematy, jak i wiele innych, w kolejnych artykułach!
